Từ điển Whisk(e)y từ A đến Y

Xin chào các bạn đam mê rượu whisky! Ở bài viết đầu tiên này, chúng ta sẽ cùng đi vào một cuộc phiêu lưu vô cùng thú vị vào thế giới của loại đồ uống đỉnh cao - rượu Whisky và đây cũng sẽ là bài viết mở đầu trong series về rượu Whisky của tụi mình.

Với công nghệ kỹ thuật phát triển hiện nay, đây sẽ là một sự hợp tác độc đáo giữa trải nghiệm cá nhân của tụi mình cùng với sự sáng tạo của trí tuệ nhân tạo thông qua Chat GPT, nhằm mang đến cho bạn thông tin thú vị và chính xác nhất. Ở đây sẽ có mình là Lâm và Cường - một người em, người đồng nghiệp trong nghề - Nhưng mình xin phép chỉ xưng là Mình để tiếp tục bài viết.

Còn chờ gì nữa, hãy chuẩn bị cho mình một cốc rượu, ngồi thư giãn và hòa mình vào cuộc hành trình đầy màu sắc này. Chúng ta sẽ khám phá bí mật đằng sau câu hỏi "Whisky là gì?" và tìm hiểu vì sao nó lại trở thành niềm đam mê của biết bao người.

Chúng ta sẽ lạc vào thế giới đa dạng của các loại whisky từ khắp nơi trên thế giới. Cảm nhận hương vị truyền thống của Scotch whisky, chiêm ngưỡng sự tinh tế của whisky Nhật Bản và thưởng thức những ly Bourbon whisky của Mỹ thơm ngon làm say lòng những tín đồ mê rượu.

Đừng quên chúng ta cũng sẽ khám phá các vùng sản xuất whisky và những đặc trưng riêng biệt của mỗi vùng. Từ đồng cỏ xanh um tùm của xứ sở Scotland đến lòng chảo nóng bỏng của Kentucky, mỗi nơi đều mang trong mình một câu chuyện đặc biệt về whisky.

Và đừng lo, mình sẽ chia sẻ cho bạn những bí quyết thưởng thức whisky đúng cách, bởi với những lời khuyên này, bạn sẽ trải nghiệm hương vị tuyệt diệu mà bạn chưa từng để ý tới. 

Hãy cùng mình bước vào hành trình whisky đầy mê hoặc này. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá thế giới độc đáo và thú vị của rượu whisky, đồng thời giải đáp mọi thắc mắc bạn có thể có. Vậy, bạn đã sẵn sàng để khám phá cùng mình chưa?

1. Whisky là gì?

Whisky, hay còn gọi là whiskey ở một số quốc gia, là một loại đồ uống tuyệt vời được tạo ra thông qua quá trình chưng cất ngũ cốc lên men. Nguyên liệu chính để sản xuất whisky được chia thành hai loại chính: "Malt" từ lúa mạch và "Grain" từ ngô, lúa mì, hoặc lúa mạch đen (còn được gọi là Rye). Mỗi nguyên liệu mang đến cho whisky một hương vị độc đáo riêng. Sau khi chưng cất, whisky được ủ trong thùng gỗ sồi và thời gian ủ phụ thuộc vào quy định của khu vực và nhà sản xuất. Kết quả là một loại rượu có nồng độ cồn thường từ 40% đến 60% hoặc hơn.

Whisky trên toàn thế giới tuân thủ những quy định nghiêm ngặt. Chúng được phân loại theo khu vực sản xuất, loại ngũ cốc sử dụng, phương pháp chưng cất, và thời gian ủ. Các yêu cầu về loại thùng gỗ sử dụng cũng được quy định cụ thể.

2. Tên và cách phát âm của whisky

Tên "whisky" có nguồn gốc từ tiếng Gaelic là “Uisge Beatha”, ngôn ngữ của người Ireland, và có nghĩa là "nước của sự sống". Trong tiếng Anh, cách phát âm chính xác của "whisky" là /ˈwɪski/ phổ biến ở Anh và Canada, trong khi "whiskey" (với "e") là cách phát âm phổ biến trong tiếng Mỹ và Ireland.

3. Lịch sử của rượu whisky

Rượu whisky có một lịch sử phong phú và hấp dẫn. Nó bắt đầu từ Scotland và Ireland vào thế kỷ 15. Mặc dù có cuộc tranh luận vui nhộn về việc ai đã phát triển whisky trước, nhưng quan trọng nhất là cả hai đều đã góp phần xây dựng danh tiếng của loại rượu này.

Với sự phát triển và phổ biến, whisky đã trở thành niềm tự hào không chỉ của Scotland và Ireland mà còn của cả thế giới. Đầu thế kỷ 18, whisky Scotland đã lan rộng khắp châu Âu và từ đó trở thành biểu tượng quốc tế. Các nước Mỹ, Canada và Nhật Bản cũng đã không thể cưỡng lại sức hấp dẫn của loại rượu này và phát triển phong cách và phương pháp sản xuất riêng.

Trong thời đại hiện đại, công nghệ phát triển và công nghiệp whisky đã tiến xa hơn. Các nhà khoa học và kỹ sư đã nghiên cứu và áp dụng công nghệ tiên tiến để tạo ra những loại whisky tuyệt vời hơn. Đồng thời, sự đa dạng và phong phú của các dòng whisky cũng ngày càng được mở rộng.

4. Cách sản xuất và nghệ thuật chưng cất whisky

Quá trình sản xuất whisky bắt đầu bằng việc xử lí và lên men các nguyên liệu như lúa mạch, ngô, lúa mì hoặc lúa mạch đen để tạo ra hỗn hợp lên men. Sau đó, hỗn hợp lên men được đem đi chưng cất nhằm tách cồn ra khỏi hỗn hợp lên men. Chất lỏng chứa cồn này (là rượu với nồng độ cồn rất cao) được đổ vào thùng gỗ để ủ và nhằm phát triển hương vị. Thùng gỗ dùng để ủ rượu phải được làm từ gỗ sồi đã được gia công và đốt ở bên trong với mục đích để rượu trong quá trình ủ có thể thẩm thấu và phát triển hương vị từ những lớp gỗ.

Bạn có thể hình dung ra công thức thế này:

Ngoài ra, tuỳ theo từng nhà chưng cất sẽ có thêm các bước như Mixing (phối trộn giữa các thùng) và Chill-filtered (lọc lạnh, để loại bỏ cặn).

5. Những yếu tố ảnh hưởng đến hương vị của whisky

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hương vị của whisky, bao gồm nguyên liệu sử dụng, quy trình sản xuất, thời gian ủ, loại thùng gỗ sử dụng và môi trường ủ.

Ví dụ: nguyên liệu sử dụng và quy trình chưng cất có thể tạo ra hương vị ngọt, mạnh mẽ, hoặc hơi khói. Thùng gỗ cung cấp cho whisky một phần hương vị từ các chất tổng hợp trong gỗ và cũng tác động đến màu sắc cuối cùng của sản phẩm. Thời gian ủ và môi trường ủ cũng có vai trò quan trọng trong việc phát triển hương vị phức tạp và độ mượt của whisky.

Tổng quan sẽ giúp các bạn biết rằng để tạo nên hương vị thì sẽ bao gồm nhiều yếu tố và điều đó tạo nên sự khác biệt. Nhưng nếu đi sâu hơn 1 chút, chúng ta có thể xét theo thời gian của từng giai đoạn:

6. Các loại whisky và các vùng sản xuất whisky trên thế giới

Whisky có rất nhiều cách để phân loại:

Phân loại whisky có thể tuỳ thuộc vào quy định của từng quốc gia, nhà sản xuất hoặc tổ chức quản lý rượu,… Tuy nhiên ở trong bài viết này mình sẽ chọn phân loại theo khu vực quốc gia sản xuất, để giúp mọi người có một góc nhìn rõ ràng hơn về whisky cũng như có thể hình dung được hương vị whisky đặc trưng của từng vùng.

Trước kia whisky được phân chia theo từng khu vực bao gồm American, Scotland, Ireland, Canadian và ngày nay Nhật Bản đã được công nhận là khu vực thứ năm trong nền công nghiệp sản xuất whisky trên toàn thế giới. Whisky ở mỗi khu vực sẽ cho ra mỗi hương vị đặc trưng khác nhau và điều này ngoài việc phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu sử dụng sẽ còn liên quan đến sự ảnh hưởng bởi nguồn nước, thổ nhưỡng, khí hậu,… của khu vực đó.

6.1. Irish whiskey

Đầu tiên hãy cùng nói về whisky tại Ireland – nơi bắt đầu của whiskey.

Tất nhiên ở mỗi khu vực riêng biệt sẽ có những quy định khác nhau về quy trình sản xuất whisky. Tại Ireland để được công nhận là Irish whiskey rượu phải được sản xuất và được ủ tối thiểu 3 năm trong thùng gỗ trên đảo Ireland.

Một điều khá đặc biệt, nguồn nước sử dụng để sản xuất Irish whiskey thường được lọc qua đá granite để loại bỏ các khoáng chất nhằm tạo ra nguồn nước sạch và trong suốt.

Irish whiskey thường có hương vị ngọt ngào, nhẹ nhàng của trái cây chín, mật ong, chocolate và vanilla, phù hợp đối với những người mới bắt đầu thưởng thức rượu whisky.

6.2. American whiskey

Đến với nhân vật tiếp theo sẽ là American whiskey – đối với cá nhân mình, đây là một dòng whiskey mang lại sự bùng cháy mạnh mẽ và đầy bất ngờ.

Theo quy định để được công nhận là American whiskey, rượu phải được chưng cất từ ngũ cốc lên men, và loại ngũ cốc phổ biến nhất trong quá trình sản xuất whiskey của Mỹ là ngô và lúa mạch đen, sau đó rượu phải được ủ ít nhất là 2 năm trong thùng gỗ sồi mới mà thùng gỗ này trước đó đã được gia nhiệt trực tiếp với lửa.

Phân loại American whiskey theo tên gọi cũng rất đa dạng như là Bourbon whiskey, Rye whiskey, Rye malt whiskey, Wheat whiskey với điều kiện trong hỗn hợp ngũ cốc được sử dụng phải chứa ít nhất 51% loại ngũ cốc tương ứng với tên của loại whisky đó.

Ví dụ như Bourbon whiskey phải chứa ít nhất 51% ngô trong hỗn hợp ngũ cốc, Rye whiskey phải chứa ít nhất 51% lúa mạch đen trong hỗn hợp,…

American whiskey mang trong mình hương vị đa dạng, phong phú của mùi vanilla, chocolate, trái cây và đôi khi sẽ có hương vị khói tuỳ thuộc vào loại whiskey cụ thể.

Bên cạnh những cái tên đã được giới thiệu ở trên thì American whiskey vẫn còn một dòng rượu khác, được gọi là Tennessee Whiskey. Đây là Là một phong cách rượu whisky riêng biệt, chỉ được sản xuất tại bang Tennessee của Hoa Kỳ. Chủ yếu được làm bằng ngô và sử dụng “Quy trình Hạt Lincoln” để mang lại đặc trưng riêng của rượu thành phẩm.

6.3. Canadian whisky

Canadian whisky, dòng rượu whisky được sản xuất tại Canada với nguồn nguyên liệu được phối trộn từ các loại ngũ cốc nhưng luôn luôn phải có sử dụng thêm lúa mạch đen và được quy định phải ủ tối thiểu 3 năm tại Canada và cho ra rượu whisky thành phẩm có nồng độ cồn không dưới 40%ABV. Với những quy định như trên thì sản phẩm lúc này mới được công nhận là Canadian whisky.

Và đặc biệt hơn, Canada không giới hạn hay quy định loại gỗ để làm thùng ủ giống như American phải sử dụng gỗ sồi để là thùng ủ và thùng ủ có thể lấy từ nhiều nơi khác nhau như Mỹ, Scotland, Ireland. Cũng chính điều này, nên Canadian whisky có thể đạt được nhiều hương vị khác nhau bằng cách pha trộn các loại rượu whisky được ủ trong các loại thùng khác nhau.

6.4. Japanese Whisky

Whisky Nhật Bản đã trở thành một phần không thể thiếu trong cộng đồng người yêu whisky trên toàn cầu. Với một lịch sử sản xuất whisky hơn 100 năm, Nhật Bản đã không chỉ học hỏi mà còn định hình riêng cho mình trong ngành công nghiệp này.

Whisky Nhật được sản xuất với sự tận tâm và tinh tế. Nguyên liệu chính là lúa mạch và ngô, được chưng cất và ủ trong các thùng gỗ sồi của Nhật. Phương pháp sản xuất của họ theo quy trình cổ điển từ Scotland, nhưng với một chút sáng tạo và cải tiến riêng.

Với môi trường địa lý đặc biệt, nguồn nước trong lành và khí hậu ôn hòa, whisky Nhật thường mang trong mình sự tươi mới và sự phong phú về hương vị. Từ hương trái cây ngọt ngào đến hương vanilla mềm mại, từ mùi hương tự nhiên của mộc cây đến hương thảo và hương hoa, whisky Nhật mang đến cho người thưởng thức những trải nghiệm đa dạng và độc đáo.

6.5. Scotland whisky

Đây là dòng whisky mà mình yêu thích nhất bởi vì sự đa dạng trong hương vị. Tại sao lại là sự đa dạng trong hương vị ư? Bởi vì whisky tại Scotland sẽ được phân chia theo 5 khu vực chính và mỗi khu vực sẽ cho ra những sản phẩm whisky mang hương vị đặc trưng của khu vực đó. Sự đa dạng ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như vị trí địa lí, thổ nhưỡng, quy trình chưng cất, phối trộn,…

Chúng ta cùng đi vào với vùng lớn nhất của Scotland:

7. Cách thưởng thức whisky

Theo cá nhân, mình cũng không thể nói chính xác như thế nào là cách uống whisky đúng cách, có lẽ mình đã phát triển cách riêng trong thời gian làm nghề. Với mình, dù bạn có uống chai whisky nào đi chăng nữa thì cũng sẽ chẳng có sự khác biệt quá lớn, khác biệt ở đây có lẽ là đến từ chai rượu mới khui và chai rượu đã được khui một thời gian.

Phần lớn là do sự tiếp xúc với không khí, có một khái niệm là “cho nó thở" ở đây muốn nói tới là việc cho rượu whisky tiếp xúc với không khí, để rượu "được thở" một thời gian sẽ giúp đẩy bớt andehit ra ngoài từ đó làm giảm cảm giác bị sộc mùi cồn khi ngửi và cảm giác khi uống sẽ trở nên mượt mà hơn, việc cảm nhận hương vị của rượu sẽ trở nên rõ ràng hơn. Đối với những chai mới khui thì bản thân mình luôn thấy đó là cảm giác như cồn sộc lên mũi và sẽ khá khó chịu với những bạn chưa quen với việc này.

Với sở thích của mình, việc thưởng thức whisky sẽ phụ thuộc vào ba yếu tố, đó là: chai rượu whisky được chọn, ly uống whisky, và không gian. Và uống neat - uống rượu whisky không có đá sẽ luôn là lựa chọn hàng đầu của mình, vì khi ấy cả hương và vị sẽ được tôn lên rõ nhất.

Sự phức tạp của cả hương và vị trong mỗi chai rượu luôn là điều làm mình phấn khích nhất vì mình sẽ bắt đầu được chìm đắm và cảm nhận, điều này tạo nên trải nghiệm cá nhân. Theo mình, việc trải nghiệm nhiều sẽ dần giúp bạn có thể phát triển được vị giác của bản thân trở nên nhạy bén hơn.

Và đối với những chai rượu có nồng độ cồn cao, bạn cũng có thể nhỏ 3-5 giọt nước tinh khiết vào, việc này sẽ giúp ly rượu giảm nồng độ cồn, giúp rượu bung mùi tốt hơn và rượu sau khi được pha loãng sẽ giảm được độ cay, lúc này bạn sẽ cảm nhận được sự mượt mà và hương vị rõ ràng của rượu.

8. Các loại ly dùng để uống whisky.

Khi uống whisky, việc chọn loại ly phù hợp cũng có ảnh hưởng đến trải nghiệm thưởng thức. Có nhiều loại ly được sử dụng phổ biến như ly Glencairn, ly tulip, ly copita và ly Old Fashioned.

9. Cách bảo quản rượu whisky

Bảo quản rượu whisky là một khía cạnh quan trọng để đảm bảo sự tươi ngon và hương vị tuyệt vời của loại đồ uống này. Qua thời gian, rượu whisky có thể phát triển và tiếp xúc với yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuối cùng. Để đảm bảo rằng bạn tận hưởng được hương vị tốt nhất từ mỗi ly whisky, dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản về cách bảo quản rượu whisky một cách đúng cách.

10. Các chuyên gia chưng cất và tạo ra whisky

Trước khi rượu whisky được bán ra thị trường, có nhiều bước kiểm tra và đảm bảo chất lượng được tiến hành để đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn và yêu cầu cần thiết. Dưới đây là một số chuyên gia và tổ chức thường được liên kết với việc đảm bảo chất lượng của rượu whisky:

Tất cả các người và tổ chức này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và danh tiếng của rượu whisky trước khi nó được bán ra thị trường.

Để trả lời được câu hỏi "Whisky là gì?", bài viết trên đây đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về rượu Whisky, từ ý nghĩa của nó, lịch sử và quy trình sản xuất, đến cách thưởng thức và các loại whisky phổ biến trên thế giới. Hy vọng rằng bạn đã tìm thấy thông tin hữu ích và thú vị từ bài viết này. Ngoài ra nếu có bất cứ thông tin nào muốn góp ý & chỉnh sửa để nội dung chính xác hơn, các bạn có thể liên hệ với mình để chỉnh sửa và đóng góp chung cho cộng đồng những bạn đam mê whisky nhé.